مروری بر کتاب «تراژدی در عصر سیاسی یونانیان» نوشته‌ی فرهاد سلیمان‌نژاد

کارکردهای سیاسی تراژدی در آتن

تراژدی و کمدی، به‌عنوان دو گونه‌ی نمایش که در یونان باستان سربرآوردند و بالیدند، گرچه تفاوت‌های بسیاری از حیث فرم با یکدیگر دارند، اما شاید مهم‌ترین تفاوتی که میان آن‌ها می‌توان قائل شد، نگاه جداگانه‌ای باشد که هر یک از آن‌ها به انسان و زندگی او و مسائل ریز و درشتش می‌اندازند. پس تفاوت تراژدی و کمدی، بیش از آن که به فرم مربوط باشد، به فکری برمی‌گردد که پس پشت هر یک از این‌ها وجود دارد. تراژدی انسان را با محدودیت‌ها و تناهی خود روبه‌رو می‌کند. قهرمان تراژدی به‌رغم همه‌ی رشادت‌هایی که از خود به خرج می‌دهد، در نهایت در چنگ سرنوشت خود گرفتار می‌آید و گریزی هم از آن پیش روی خود نمی‌بیند. فرهاد سلیمان‌نژاد در کتاب «تراژدی در عصر سیاسی یونانیان» که از سوی انتشارات افراز منتشر شده، کوشیده است نگاهی تاریخی به ظهور تراژدی در یونان باستان بیندازد. سلیمان‌نژاد درباره‌ی شیوه‌ی کار خود در این کتاب می‌نویسد: «این رساله تفسیری است بر تراژدی یونان. البته بیش‌تر از آن‌که معطوف به ذهنیت مفسر باشد، بر تاریخ نظر داشته، و از مقایسه‌ی تراژدی و تاریخ محقق می‌شود. از این جهت تفسیری تاریخی است و بر مقایسه‌ی تطبیقی وقایع تاریخی و نشانه‌های موجود در طرح داستانی تراژدی‌ها تأکید می‌کند، چرا که غرض این است که ثابت شود تراژدی در شکل تاریخی خود – یعنی آن‌گونه که در مهد پیدایش آن، آتن، رواج داشته- پدیده‌ای عمیقاً سیاسی بوده و دل‌مشغولی اصلی و کارکرد مبرمش سیاست بوده است.» کتاب هشت فصل دارد که عناوین آن‌ها از این قرار است: «روش تفسیر: علیه متن‌وارگی، در دفاع از تاریخ»، «دیونوسوس و فرهنگ کشاورزی: با تأملی در خاستگاه تراژدی»، «دموکراسی روستایی و دموکراسی شهری: با تأملی در مسأله‌ی پولیس»، «نیچه و تراژدی یونانی: تأملی در ضدیت تراژدی و امر تراژیک»، «ایده‌آلیسم مشرک در فلسفه‌ی هگل: در دفاع از آنتیگونه‌ی مغموم»، «اورستیا و مسأله‌ی آریوپاگوس»، «پریکلس در آینه‌ی ادیپ شهریار» و «کتاب‌شناسی». منصور براهیمی و محمود صباحی بر این کتاب مقدمه نوشته‌اند. با هم فرازی از «تراژدی در عصر سیاسی یونانیان» را می‌خوانیم:

بحث بر سر خاستگاه تراژدی هنوز هم در ابهام غوطه ور است. در این رساله بررسی این مسئله از یک جهت دارای اهمیت فراوانی است. برای اثبات این واقعیت تاریخی فراموش شده که تئاتر را در یونان باستان پدیده‌ای مطلقاً سیاسی باور داشته‌اند و کارکردی جز سیاست برای آن متصور نبوده‌اند، مهم‌ترین و بنیادی‌ترین دلایل از نتایج حاصل از بررسی خاستگاه آن به دست خواهد آمد. قاطبه‌ی صاحب‌نظران تئاتر را نتیجه‌ی تحول تکاملی شعائر و آیین‌های مربوط به پرسش دیونوسوس دانسته‌اند. از آن‌جا که این رساله بر مسئله‌ی تراژدی متمرکز است، بحث بر سر کمدی را به ناچار معطل گذاشته و به بررسی خاستگاه و تحول تاریخی تراژدی بسنده می‌کنیم. هرچند که درک کلیت سیاسی تئاتر در یونان بدون بررسی همزمان و تطبیقی کمدی و تراژدی امکان‌پذیر نیست و خاستگاه مشترک این دو گونه نیز مزید بر علت است. کمدی بنا بر ماهیت خود دارای لحن آشکارتری از انتقاد سیاسی است. در مجموعه‌ی آثار باقیمانده از آریستوفانس اشارات فراوانی به وقایع و چهره‌های تاریخی شده و ‌بسياري از که شخصیت‌های کمدی‌های آریستوفانس از چهره‌های برجسته‌ی سیاسی دوران وی مي‌باشند. اما تراژدی برخلاف کمدی انتقاد سیاسی را در لایه‌های عمیق‌تر بیان دراماتیک مستور کرده و به ناچار کشف ذات سیاسی تراژدی به تفسیر وابسته است.

خرید از اپلیکیشن افراز با ۲۰درصد تخفیف

http://ebook.afrazbook.com