زهرا رستگار مقدم_روزنامه نگار کتابفروشی‌ها و انتشاراتی‌ها با محدودیت‌های ناشی از ویروس کرونا، به‌شدت آسیب دیده‌اند. هفته‌هایشان با کابوس سپری می‌شود و مهم‌ترین بزنگاه سالانه خود را که نمایشگاه بین‌المللی است، از دست داده‌اند. رابطه‌شان با مخاطبانشان دگرگون شده و مشخص نیست این وضعیت تا کی ادامه‌دار شود. این مسائل برای صنعتی که همینطوری هم با مشکلات زیادی رو‌به‌رو بود و با شیوع کرونا ضربه مهلک‌تری را تجربه کرد، شاید چندان راحت نباشد. برای روشن‌تر شدن این موضوع با اعظم کیان‌افراز، مدیر انتشارات افراز، گفت‌وگو کرده‌ایم. لطفا از وضعیت نشر افراز در این دوران که درگیر شیوع ویروس کرونا هستیم بگویید؟ نشر افراز هر سال حدود 100عنوان چاپ نخست و کمی کمتر از این تعداد، تجدید چاپ دارد. امسال نیز با توجه به روال سال‌های گذشته که از نیمه دوم سال کم‌کم برای نمایشگاه آماده می‌شویم، تلاش‌مان این بود تا عناوین تازه را به نمایشگاه برسانیم. در همان روزهای نخست شیوع ویروس کرونا بود که در مصاحبه‌ای به این مسئله اشاره کردم که نه نمایشگاه کتاب و نه مدارس و دانشگاه‌‌ها هیچ کدام بر سلامتی مردم اولویت ندارد. با اینکه ما ناشران از مشاغل بسیار آسیب‌پذیر و زیان‌ده در دوران شیوع کرونا بودیم، این را می‌دانستیم که باید منافع فردی را کنار گذاشت و به فکر مردم بود. پس افراز برای نمایشگاه بین‌المللی کتاب آماده شده بود. بله. ما همه نقدینگی خود را در نیمه دوم سال صرف تولید کتاب کردیم تا برای نمایشگاه آماده باشیم. برگزاری نمایشگاهی که قرار بود امسال به خاطر‌ ماه رمضان، در فروردین‌ماه باشد، به‌طور کلی لغو و بازار کتاب هم 2‌ماه تعلیق و تعطیل شد. صنعت نشر روزهای سختی را سپری می‌کند و نیاز به حمایت دارد؛ چه حمایت دولتی و چه حمایت صنفی و مردمی. با توجه به تعطیلی دفاتر پخش، بر سر کتاب‌های منتشر‌شده چه آمد؟ کتاب‌های منتشر‌شده همه از چاپخانه‌ها و صحافی به دفاتر نشر فرستاده شدند تا وارد بازار کتاب شود. این کتاب‌ها پس از بازگشایی دفاتر با 35 تا 40درصد تخفیف وارد مراکز پخش شد. اما متأسفانه مراکز پخش براساس شیوه و رویه قدیمی با ناشران کار می‌کنند. این مراکز عادت کرده‌اند که چک‌های 8، 10و 12ماهه به ناشر بدهند، درحالی‌که ناشر، اسفند کتاب‌هایش تولید و آماده شده و باید کاغذ و مقوا را با قیمت روز خریداری کند. این اقلام هم همانطور که همه می‌دانند با نرخ ارز، بالا و پایین می‌شود. جالب است که حالا حتی مراکز پخشی که فروش آنلاین دارند این کتاب‌ها را با 25درصد تخفیف می‌فروشند، اما چک 10ماهه به ما می‌دهند. این رویه تخفیف‌های نامتعارف، هم به کتابفروش آسیب می‌رساند و هم به ناشر. در حالی‌که در این وضعیت، ما هم‌صنفان باید نگران هم و اخلاق‌مدار باشیم، چون همه در یک چرخه کار می‌کنیم و به ‌نظرم تنها راه حفظ این صنعت و صنف این است که با توجه به شرایط، شیوه‌ تعامل و همکاری، به‌روز شویم و بهترین شیوه تسویه نقدی است. فکر می‌کنید مردم چطور باید از ناشر حمایت کنند؟ مردم باید از کتابفروشی‌های محلی خود حمایت کنند. ناشران هم جزو مشاغل خیلی آسیب‌دیده محسوب می‌شوند؟ نه. جالب است که ما در مشاغل خیلی آسیب‌دیده قرار نگرفته‌ایم، در حالی‌که اردیبهشت هر سال به‌خاطر نمایشگاه، مهم‌ترین ‌ماه کار ناشران محسوب می‌شود که امسال اینگونه گذشت. افراز به‌تازگی فروش آنلاین خود را تقویت و اپلیکیشنی برای فروش به بازار ارائه کرده است. بازخورد این عملکردتان چگونه بوده است؟ پس از تعطیلی‌ها ما علاوه بر صفحه اصلی انتشارات، صفحه کتابفروشی آنلاینی را راه‌اندازی کردیم. اپلیکیشنی نیز راه‌اندازی شده که کتاب‌ها در آن معرفی و فروخته می‌شود. نمی‌توانم چندان فروش خوبی را برای این نوع فروش‌هایمان درنظر بگیرم، اما با توجه به شرایط حاکم بر جامعه و شوک‌زدگی همه مردم، خوشبختانه فروش‌هایی داشته‌ایم؛ هرچند نمی‌شود برای گرداندن انتشارات روی آن حساب کرد. هزینه‌های پنهان یک ناشر که اصلا به چشم نمی‌آید، گاهی باعث تعطیلی نشر می‌شود. با توجه به ادامه‌دار شدن وضعیت موجود در جامعه و احتمال خطر برای همه گروه‌ها، چطور می‌شود شرایط را برای فروش آنلاین تقویت کرد؟ طبیعتا جاانداختن این ماجرا نیاز به تبلیغات دارد. شاید فرصت خوبی باشد تا مسئولان و فعالان در حوزه کتاب بیشتر در این‌باره فعالیت کنند، چون به شکل فردی نمی‌‌توان این رویه را پیش برد. نیاز جامعه این است که ما به‌روز باشیم و به نیاز جوانان اهمیت دهیم. آنها دوست دارند یک کتابخانه مجازی در گوشی‌های خود داشته باشند. اما ما زیر ساخت‌ لازم را برایشان مهیا نکرده‌ایم. این راه با همت یک ناشر یا کتابفروش هموار نمی‌شود. نیاز به دست‌های بزرگ‌تر و قوی‌تری دارد تا در این‌باره هزینه و تبلیغات کند. پیشنهاد شما برای خروج از این وضعیت چیست؟ هر سال هزینه‌ای صرف برگزاری نمایشگاه کتاب می‌شود که امسال چنین هزینه‌ای صورت نگرفت. ما در انجمن صنفی زنان ناشر، نامه‌ای به اتحادیه و ارشاد نوشتیم که بودجه نمایشگاه را صرف خرید کتاب از ناشران کنند؛ کتاب‌هایی که تولید شده، اما به فروش نرسیده. این نقدینگی باید به بدنه نشر تزریق شود تا ناشر بتواند این سال را به سلامت بگذراند و از بحران خارج شود. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مسئولان مربوطه چه کمکی می‌توانند برای کاهش ریزش مخاطبان کتاب انجام دهند؟ متأسفانه به جای حمایت از ناشر و تلاش برای سرپا نگه‌داشتن صنعت نشر، هنوز ما درگیر اصلاحیه‌های کتاب هستیم. مواردی در کتاب‌ها اصلاحیه می‌خورد که ما را به 12سال پیش برمی‌گرداند و واقعا ناراحت‌کننده است. برای من که 20سال است در این صنعت فعالیت می‌کنم، بسیار ناراحت‌کننده است که ممیزی به دهه‌های گذشته برگشته است. در زمانه‌ای که با یک دکمه هر مطلبی در اختیار کاربر قرار می‌گیرد، چرا باید کتابی که هر روز شمارگانش کاهش پیدا می‌کند و حالا به 300نسخه رسیده، همچنان اصلاحیه‌هایی را اعمال کند که خنده‌دار است. در این شرایط سخت که ما ناشران چه از نظر اقتصادی و چه پیش نیازهای ضروری برای ادامه کار و فعالیت با شوکی که گذرانده‌ایم، وضعیت وخیمی را سپری می‌کنیم، چرا باید مخاطبان اندک خود را هم بتارانیم؟ هر کتاب چقدر منتشر می‌شود که هنوز درگیر یکسری کلماتیم که واقعا هیچ تأثیری در فرهنگسازی و ایجاد تفکری نو در مخاطب ندارد.