تجربه‌هایی ارزشمند برای پیشرفت نشر
یادداشتی از اعظم کیان افراز؛ نویسنده، پژوهشگر و مدیر انتشارات افراز؛ در روزنامه‌ی ایران
کرونا در کنار همه آسیب‌هایی که برای صنعت نشرمان رقم زد ناخواسته سبب وقوع تحولات مثبتی هم شد؛ مهم‌ترین مصداق آن را می‌توان در برقراری پیوند هرچه بیشتر میان فعالان نشر با فضای مجازی دید. در این بین نوع مراودات جامعه کتابخوان هم شکل و شمایل تازه‌ای پیداکرده، البته نه اینکه بگویم پیشتر ارتباطی میان دو طیف یادشده تولیدکننده کتاب و مخاطبان آثار منتشرشده از طریق فضای مجازی وجود نداشت! اما محدودیت‌های نشأت گرفته از پروتکل‌های بهداشتی برای مهار بیماری کرونا به آن سرعت بخشید.
این مسأله بیش از همه طی نیمه نخست سال جاری که با اعمال محدودیت‌ها و خانه‌نشینی‌های بیشتری روبه‌رو بودیم خود را نشان داد. نه‌تنها کتابدوستان به واسطه برخورداری از اوقات فراغت بیشتر، کتاب‌های بیشتری خریدند و خواندند بلکه شاهد بودیم که طیف‌های کمترکتابخوان یا حتی آنهایی که در زمره علاقه‌مندان مطالعه نبودند به آن روی آوردند. نکته جالب دیگر جلب توجه کتابخوانان به شکل‌های دیگر انتشار کتاب، از جمله آثار الکترونیکی و گویا بود. شاید بگویید سال‌ها از ورود کتاب‌های منتشرشده در بستر تکنولوژی‌های نوین به کشورمان می‌گذرد، بله. اما مسأله این است که هنوز بسیاری از ما تنها تمایل‌مان به کتاب‌های چاپی بود؛ اتفاقی که در نهایت رونق بیشتری به انتشار انواع کتاب‌های الکترونیکی بخشید. تا پیش از انتشار ویروس کرونا در کشورمان هنوز همه ناشران متوجه ضرورت بهره‌برداری جدی‌تر از فضای مجازی نشده بودند و همچنان به شیوه‌های سنتی پایبند بودند. کرونا نه‌تنها ناشران، بلکه حتی چهره‌های سرشناس عرصه کتاب را به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی کشاند. البته این اتفاقی است که بالاخره رخ می‌داد؛ منتها محدودیت‌های کرونا آن را سرعت قابل توجهی بخشید. بحث دیگری که نمی‌توان از آن صرفنظر کرد استفاده کتابفروشی‌ها از تکنولوژی‌های نوین ارتباطی است؛ از این طریق ما شاهد فروش قابل توجه کتاب از طریق فضای مجازی و حتی به شکل تلفنی بودیم. اما از تمام این موارد که نمی‌توان منکر هیچ یک از آنها شد که بگذریم، یکی از مهم‌ترین تحولاتی که این بیماری پیش روی صنعت نشر و اهالی‌اش و حتی مخاطبان آن گذاشت، برپایی نمایشگاه مجازی کتاب تهران بود. در ابتدای طرح پیشنهاد برگزاری این نمایشگاه اغلب ما ناشران مخالف بودیم؛ به هر حال بحث کاری در میان بود که هنوز هیچ کشوری به سراغ آن نرفته بود و نمی‌دانستیم با زمان کم و از سویی امکانات محدودمان چطور نمایشگاهی از آب درمی‌آید. با این‌حال نخستین دوره این نمایشگاه برگزار شد و اتفاقاً مردم هم به رغم آنکه اطلاع‌رسانی چندانی نشده بود، استقبال خوبی کردند. تجربه خوبی بود که درس‌های مهمی به صنعت نشرمان داد؛ اینکه می‌توان حتی بعد از کنترل کامل بیماری کرونا همچنان این نمایشگاه را به عنوان مکملی در کنار نمایشگاه فیزیکی کتاب تهران برگزار کرد. در شرایط زندگی‌های پرمشغله امروزی واقعاً جای چنین نمایشگاهی خالی بود. با این حال امیدوارم طی سال‌های بعد مسئولان ارشاد و نمایندگان صنوف نشر برای کاهش آسیب‌هایی که برپایی نمایشگاه‌ها متوجه کتابفروشی‌ها می‌کند فکری کنند. دست‌اندرکاران از همین حالا می‌توانند با بررسی و آسیب‌شناسی شرایط دوره نخست، برنامه‌ریزی کنند تا طی دوره‌های بعدی نمایشگاه مجازی، کتابفروشی‌ها هم به طریقی در برگزاری این رویداد مهم دخیل شوند، که اتفاقا در نمایشگاه مجازی می‌تواند این اتفاق بیفتد و عملی شود. البته بحث آسیب به کتابفروشان تنها در نمایشگاه مجازی کتاب مطرح نبوده و نیست چراکه درباره نمایشگاه کتاب تهران هم با چنین مباحثی طرف هستیم. این روزها و سختی‌های برآمده از محدودیت‌های کرونا هم بالاخره سپری می‌شوند، مهم این است که از این تجربه برای پیشرفت صنعت نشرمان و از سویی برقراری هرچه بیشتر ارتباط میان مردم و جامعه ناشران استفاده کنیم.
لینک یادداشت در وب‌سایت روزنامه ایران: https://bre.is/wVz3G8mb