ناشران در گفت‌وگو با «اعتماد» ؛ نمايشگاه مجازی كتاب، هزينه بی‌بازگشت
یادداشت اعظم کیان‌افراز در روزنامه اعتماد: امسال نمايشگاه نداشته باشيم، نه حضوری و نه مجازی
گروه هنر و ادبیات
همه ساله فضای فرهنگی و حتی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی كشور در اردیبهشت‌ماه خود را متاثر از یك رویداد بین‌المللی در حوزه كتاب می‌دید. نمایشگاه كتاب تهران سال‌ها بود در اردیبهشت ماه با حضور تعداد زیادی از ناشران داخلی و خارجی در یكی از محل‌های متداول نمایشگاه در ایران (مصلی، شهر آفتاب یا محل دایمی نمایشگاه‌ها) برگزار می‌شد. رویدادی كه نه تنها مردم شهر تهران كه بسیاری از اهالی فرهنگ و كتابخوانان شهرستان‌های مختلف و نیز مهمانان خارجی بسیاری را گرد هم میآورد تا تازه‌ترین محصولات ناشران ایرانی و خارجی را یك‌جا ببینند. امسال به سبب وضعیت ناشی از كرونا كه از سینماها گرفته تا سالن‌های تئاتر و ورزشگاه‌ها را تعطیل كرد، نمایشگاه كتاب هم برگزار نمی‌شود. در این میان احتمال برگزاری مجازی نمایشگاه در رسانه‌های مجازی و حقیقی مخابره می‌شود. این طرح اگر عملی شود تا چه اندازه می‌تواند راهگشای مشكلات حوزه نشر در وضعیت كنونی باشد. ناشران در گفت‌وگو با «اعتماد» به این پرسش پاسخ داده‌اند.
امسال نمایشگاه نداشته باشیم، نه حضوری و نه مجازی
با توجه به شیوع ویروس كرونا فعالیت‌های تمامی اصناف تحت تاثیر قرار گرفته است، اما چون صنف ناشران و كتابفروشان همواره جزو صنوفی هستند كه بیشتر در معرض آسیب‌های اقتصادی قرار دارند، بیشتر از بقیه مشاغل با بحران روبه‌رو می‌شوند.
چون كتاب خریدن در اولویت نیست و هیچ‌وقت نبوده است. همه هزینه‌ها سر جای خود است از اجاره كتابفروشی، اجاره دفاتر نشر، هزینه‌های جاری و حقوق پرسنل. دو ماه است كه شاهد تعطیلی هستیم و اگر هم درها به روی مخاطبان گشوده شوند بعید می‌دانم جبران این دو ماه شود. بسیار سخت است بدون حمایت ادامه داد و كار كرد. البته تمام رسته‌های حوزه فرهنگ و هنر این شرایط را دارند. فقط بحث كتاب نیست مثلا تئاتر هم خیلی مساله دارد، اجرایی در كار نبوده و درآمدی نداشته است. حمایت از حوزه فرهنگ و هنر شاید باید بیشتر از اصناف دیگر باشد.
خوشبختانه بسیاری از ناشران و كتابفروشی‌ها فروشگاه اینترنتی دارند و مردم می‌توانند در این روزها كه مجبور هستند در خانه قرنطینه باشند با خرید كتاب به صورت آنلاین اوقات فراغت خود را با خواندن كتاب بگذرانند.
ارتباط ما با مخاطب به صورت آنلاین حفظ شده است. ترجیح دادیم مشتریان كمتر در بیرون از خانه حضور پیدا كنند و اصرار داشتیم اگر قصد خرید دارند آنلاین این كار را انجام دهند. در همین راستا پیج كتابفروشی افراز را راه‌اندازی كردیم كه دی ماه سال قبل جمع و تحویل داده شد.
نشر افراز یك اپلیكیشن هم در اختیار كتابخوانان قرار داده كه آنها می‌توانند به صورت ای‌بوك كتاب‌ها را تهیه كنند. در غیر این صورت نیز، از طریق همین اپلیكیشن و سایت امكان ارسال پستی كتاب هم‌چنان ممكن است.
این روند در فضای اینستاگرام و سایت هم دنبال می‌شود. شرایط و اوضاع به گونه‌ای پیش می‌رود كه لازم است برنامه‌ها را آنلاین پیش ببریم و برای ادامه حیات باید به فكر این راه‌ها بود.
بسیاری از اهالی فرهنگ و ناشران و كتابفروشان شرایط سختی را برای امرار زندگی دارند. بسیاری از كسب و كارها به‌دلیل بی‌رونقی بازار نمی‌توانند اقساط بانكی وام‌ها، مالیات‌ها و دفاتر مالیاتی، بیمه، عوارض شهرداری، هزینه‌های جاری مثل قبوض برق و آب و... را تسویه كنند. دولت و بانك‌ها باید در این شرایط در كنار مردم باشند و با مهلت‌های چند ماهه اجازه بدهند بعد از پایان یافتن بحران شیوع ویروس كرونا كسب و كارها خودشان را بازیابی كنند.
دولت باید به كسب و كارهایی كه بیشترین آسیب را از تعطیلی‌ها برده‌اند تسهیلاتی را بدهد تا بتوانند شرایط سخت را پشت سر بگذارند.
بعید می‌دانم در این شرایط نمایشگاه كتاب برگزار شود. به‌نظرم در این وضعیت نامساعد نباید اصراری به برگزاری داشت. اولویت سلامت مردم است. نمایشگاه محل پر رفت‌وآمدی است و میهمان خارجی دارد.
حتی با وجود رخت بربستن ویروس كرونا از ایران، مثلا در مهر و آبان هم نمی‌توان نمایشگاه را با تاخیر برگزار كرد، چون به‌هرحال برگزاری نمایشگاه در آن موعد نیز نیازمند برنامه‌ریزی و اجرا از بسیار پیش از اینهاست. مثل دیگر ناشران، حتی پیش از بهمن و اسفند افزایش تولید را آغاز كرده‌ایم. چون در ابتدای امر قرار بوده نمایشگاه زودتر از معمول و فروردین برپا شود و حالا آن همه كتاب كه به امید توزیع و فروش مناسب‌تر در نمایشگاه كتاب چاپ شده است باعث شده نقدینگی‌مان پایین بیاید.
پیشنهاد می‌كنم نمایشگاه كتاب امسال برگزار نشود؛ نه به صورت حضوری و نه به صورت مجازی. با اولی به این دلیل مخالفم كه دیگر ممكن نیست برای امسال برنامه‌ریزی لازم را صورت داد و با برگزاری به صورت مجازی هم به این دلیل مخالفم كه باید برای آن هزینه‌های فراوانی صورت بگیرد و برنامه‌ریزی و اجرای آن با این امكانات و زیرساخت‌های اینترنتی و مجازی بعید می‌دانم بتوان به این سرعت اجرایی كرد و درست انجام داد.
این هزینه‌ها و بودجه نمایشگاه را می‌توان در قالب خرید كتاب به ناشرانی داد كه در این مدت به امید برگزاری هرچه مطلوب‌تر این رویداد بر تولیدات‌شان افزوده‌اند. البته شاید با اجرای طرح مجازی تخفیف بهاره كتاب بشود هم اجرای این طرح امتحانی شود و هم كمكی به كتابفروشان، ناشران و موزعان در این شرایط شود.
مدیر نشر افراز
به نام نمایشگاه به كام فروشگاه
با برگزاری نمایشگاه كتاب به صورت مجازی مخالف هستم و صلاح نمی‌دانم كه نیرو و هزینه‌ای هنگفت بر آن مصروف شود.
در حال حاضر كه مساله قرنطینه پیش آمده، همه می‌توانند از طریق سایت‌های ناشران و كتابفروشیهای آنلاین، هر سفارشی را كه دارند بدهند و كتاب مورد نظر خود را خریداری كنند. وقتی این امكان هست و همه می‌توانند از آن بهره‌مند شوند، برگزاری نمایشگاهی با میلیاردها تومان هزینه چه ضرورتی دارد؟ به نظر من چنین هزینه‌ای صرف این كار شود معتقدم كه چیزی جز پایمال كردن بودجه و اعتبار نیست.
من با خود نمایشگاه در معنای واقعی آن موافقم اما با شكل مرسوم و معمول آن‌كه همهساله برگزار می‌شود نه. یعنی مخالفم كه كاری انجام بدهیم و رویدادی برگزار كنیم كه نامش نمایشگاه باشد اما عملا كار فروش انجام بدهد.
همیشه گفته‌ام نمایشگاه باید مطابق با آنچه كه از آن انتظار داریم باشد. یعنی كار نمایشگاه – همانطور كه از اسمش پیداست- در معرض نمایش قرار دادن آثاری است كه منتشر می‌شود. متاسفانه در كشور ما نمایشگاه را با فروشگاه اشتباه گرفتهاند. كسی كه می‌خواهد كتاب بخرد می‌تواند از طریق فروشگاه‌هایی كه وجود دارد اقدام كند. صرف اینكه درصدی تخفیف برای هر كتاب در نظر می‌گیرند، آن‌همه هیاهو و هزینه را توجیه نمی‌كند. كار نمایشگاه این نیست كه افراد بیایند و در آن كتاب بخرند. متاسفانه كلمات معنای خود را از دست داده‌اند.
مدیر نشر دوستان
جزییات نمایشگاه مجازی روشن نیست
باتوجه به اینكه نمایشگاه امسال برگزار نمی‌شود، باید ببینیم برگزاری نمایشگاه مجازی چه چیزی به ما می‌دهد. آیا زیرساخت‌های لازم برای برگزاری نمایشگاه مجازی آماده است؟ بحث فروش آن چطور است؟ ارسال آن به چه صورت است؟
تا وقتی كه این پرسش‌ها پاسخ روشنی نداشته باشند و موضوع مشخص نباشد، نمی‌توانیم نظر قاطعی بدهیم. صرف اینكه بخواهیم كاری را انجام داده باشیم تا بگوییم انجام داده‌ایم، دلیل كافی برای انجام آن كار نیست. در چنین حالتی به نظرم چنین كاری را انجام ندهیم بهتر است.
موضوع دیگری كه می‌خواهم به آن اشاره كنم در مورد خود مفهوم نمایشگاه است. به نظر من نمایشگاهی كه تابه‌حال برگزار می‌شد هم چندان نمایشگاهی نبود. بیشتر یك فروشگاه بزرگ بود كه ناشران برای فروش بیشتر در آن رقابت می‌كردند. من از خودمان، یعنی از نشر ققنوس مثال می‌زنم. ما در نمایشگاه سال‌های گذشته معمولا اول می‌آمدیم و میزهای‌مان را می‌چیدیم تا جای نمایش بیشتری وجود داشته باشد و در نتیجه كتاب‌های بیشتری در معرض دید مخاطبان قرار بگیرد اما بعد به دلیل شلوغی غرفه مجبور شدیم میزهای نمایش را كم كنیم و صندوق‌ها را اضافه كنیم. این را نباید به پای خودخواهی ناشر بگذارید بلكه ما برای راحتی مخاطبان‌مان این را كار را كردیم. چراكه می‌دیدیم، صف‌های طویلی تشكیل می‌شود و گاهی هفتاد تا هشتاد نفر در صف می‌ایستند. این ما را ناگزیر می‌كرد به اینكه ما هم در این رقابت باشیم و بخش نمایشگاهی غرفه را كمتر كنیم. این است كه معتقدم نمایشگاه بیشتر جنبه فروش پیدا می‌كند تا نمایش كتاب.
در مجموع نشر ققنوس با برگزاری نمایشگاه مجازی كتاب مخالف است چون زیرساخت‌های آن مشخص نیست. پیشنهاد ما این است كه از كتابفروشان به صورت دوره‌ای حمایت شود. مثل همان طرح‌های فصلی كه پاییزه، تابستانه و... برگزار می‌شد.
در مورد زمان برگزاری نمایشگاه هم واقعیت این است كه چندین سال اردیبهشت‌ماه برگزار شده و با توجه به بین‌المللی بودن نمایشگاه قدری دشوار است كه زمان را تغییر بدهند. با این حال اگر نمایشگاه به شهریور‌ماه تغییر زمان بدهد، طبعا برنامه‌ریزی برای ما هم راحت‌تر می‌شود.
مدیر داخلی نشر ققنوس
نمایشگاه مجازی نمی‌تواند جایگزین نمایشگاه حقیقی شود
خرید مجازی كتاب مثل همه‌چیز فضای مجازی، مجازی است. حضور در نمایشگاه یا حضور در كتابفروشی و لمس و دیدن كتاب، حال و هوای خاص خودش را دارد. معتقدم كه لطفی كه در لمس و تورق كتاب هست در دیدن مجازی آن نیست. لطف دیگرش این است كه در نمایشگاه مخاطب امكان آن را پیدا می‌كند كه با ناشر رودررو شود و گاهی حتی نویسنده یا مترجم كتاب مورد علاقه خود را ببیند اما در فضای مجازی چنین چیزی نیست.
در مجموع فكر نمی‌كنم نمایشگاه مجازی كتاب بتواند كارگشا باشد. چون اصلا نمی‌تواند جای نمایشگاه حقیقی كتاب را بگیرد. بنابراین صرف هزینه برای آن از نظر من توجیه‌پذیر نیست. اگر هدف حمایت از ناشران و تولید كتاب است، راه‌های زیادی وجود دارد. می‌توانند به آن راه‌ها بیندیشند. مثلا می‌توانند از ناشران كتاب بخرند و به كتابخانه‌ها بدهند. یا مثلا می‌توانند وام‌های كم‌بهره‌ای را در اختیارشان قرار بدهند كه زمان بازپرداخت آن طولانی‌تر از وام‌های معمول باشد.
همه می‌دانیم كه اوضاع نشر در شرایط معمولش خوب نبوده و بحران اخیر و قرنطینه هم مزید بر علت شده. اخیرا در اصفهان به مجتمع چهارباغ رفتم كه چند كتابفروشی در آن هست. همه این كتابفروشی‌ها باز بودند اما حتی یك نفر در هیچ كدام از آنها نبود. با چند تا از آنها كه حرف زدم، می‌گفتند این اوضاع هر روزشان است و اگر چند تا مشتری هم دارند، كسانی هستند كه تلفنی سفارش‌های‌شان را به ما می‌دهند و ما برای‌شان می‌فرستیم. بازار كتاب عملا سوت و كور است و این در حالی است كه هزینه‌های جاری سر جای خودش هست. كتابفروشی كه باز می‌شود از حقوق كاركنان تا چیزهای دیگر، هزینه دارد. نمایشگاه كتاب به صورت مجازی حداكثر می‌تواند درصد محدودی از خلأ پیش روی عرصه كتاب را پر كند و نه بیشتر.
مدیر نشر پرسش
برگزاری نمایشگاه مجازی كتاب، توجیهی ندارد
راستش خیلی معنای برگزاری نمایشگاه كتاب به صورت مجازی را نمی‌فهمم. اكثر ناشران سایت دارند و از طریق سایت‌های‌شان سفارش می‌گیرند. جالب اینجاست كه حتی تخفیف هم گذاشته‌اند و این یعنی اینكه به لحاظ قیمت كتاب هم چیزی در مایه‌های همان نمایشگاه است. علاوه بر سایت‌های ناشران، سایت‌های خیلی خوب دیگری هم داریم كه كارشان فروش كتاب از طریق فضای مجازی است و آنها هم تخفیف‌های خوبی می‌گذارند. بعضی از سایت‌ها حتی كتاب‌ها را بدون هزینه پست برای مخاطب می‌فرستند. بنابراین و با در نظر گرفتن این‌همه امكان برای عرضه كتاب با تخفیف و خد‌مات ویژه، برگزاری نمایشگاه كتاب به صورت مجازی توجیهی ندارد و منطقی پشت آن نیست. بعضی‌ها می‌گویند این مشابه كاری است كه در سینما انجام شده. یعنی فیلم ابراهیم حاتمی‌كیا به صورت مجازی اكران شده. این مقایسه اصلا مقایسه خوبی نیست. اولا در مورد آن فیلم اسم فیلمسازش خیلی تاثیر می‌گذارد. ثانیا آن تجربه مگر چقدر موفق بوده؟ ضمن اینكه در مورد سینما یك نسخه از فیلم در اختیار تهیه‌كننده و فیلمساز قرار دارد و رقیبی وجود ندارد. در حالی كه شما در حوزه كتاب –همانطور كه گفتم- این وضعیت انحصاری را برای عرضه كتاب ندارید و كانال‌های مختلفی برای تقاضای كتاب وجود دارد. این است كه از هر منظری نگاه می‌كنیم، چنین چیزی نمی‌تواند منطقی باشد. همین حالا سایت انتشارات فرهنگ جاوید كتاب‌هایش را با 25 درصد تخفیف عرضه می‌كند. برای من به عنوان ناشری كه كتاب‌هایش را در شرایطی غیر از شرایط نمایشگاه با این میزان تخفیف عرضه می‌كند، نمایشگاه مجازی چه مزیتی دارد. در خود نمایشگاه سالانه تخفیف پایه كتاب‌ها 10 درصد بود كه ناشران گاهی تا 30 درصد هم تخفیف در نظر می‌گرفتند. حالا هم ما داریم به مخاطب كتاب‌های‌مان 25 درصد تخفیف می‌دهیم.
مدیر نشر فرهنگ جاوید
ایجاد زیرساخت، مهم‌تر از نمایشگاه است
من موضوع برگزاری نمایشگاه به صورت مجازی را تنها در حد كلیات و در خبرها شنیده‌ام اما هنوز نمی‌دانم جزییات آن از چه قرار است. یعنی نمی‌دانم چه صورتی برای آن طراحی شده، نحوه كار آن چگونه است و به اصطلاح چه پلتفرمی خواهد داشت. یكی دو نكته كلی به نظرم می‌رسد كه اگر مورد توجه قرار بگیرد خوب است. هر سال وزارت ارشاد بابت برگزاری نمایشگاه هزینه‌ای می‌كند كه هزینه كمی هم نیست. یعنی به جز اینكه ناشران خودشان می‌آیند و هزینه می‌كنند و قاعدتا برگشت مالی دارد، خود وزارتخانه هم هزینه می‌كند. اگر این هزینه برای امسال كه نمایشگاه برگزار نمی‌شود، مصروف تولید زیرساختی بشود تا آن زیرساخت برای همیشه بماند و فصلی نباشد و ناشران همیشه بتوانند از آن استفاده كنند، بسیار راهگشاتر خواهد بود. نكته دیگر این است كه خیلی از ناشران ما با فضای دیجیتال راحت نیستند و هنوز به آن عادت نكرده‌اند. نه با كتاب دیجیتال، نه با فروش آنلاین و ... این ملاحظات هم در مخالفت بعضی‌ها با دیجیتالی شدن بی‌تاثیر نیستند. یعنی یك جور تكنولوژی‌هراسی. شخصا بر این باورم كه نمایشگاه كتاب سنتی جای خودش را دارد و چیزی جایگزین آن نمی‌شود. با توجه به شرایطی كه ما داریم چنین رویدادی مهم است. برگزار نشدن نمایشگاه كتاب به ناشران لطمه مالی بزرگی می‌زند. با این حال می‌توان كارهای دیگری انجام داد. به نظر من هزینه‌ای كه می‌خواسته صرف نمایشگاه كتاب بشود، بهتر است صرف راه‌اندازی زیرساخت‌هایی بشود كه به‌شدت نیاز است. فارغ از اینكه نمایشگاهی باشد یا نباشد، آن زیرساخت سبب می‌شود سیستمی به وجود بیاید كه در آن ناشر بتواند كتاب را در فرصت قابل‌قبولی به خریدار منتقل كند. به نظر من این موضوع بسیار مهمی است.
مدیر نشر كرگدن
لینک خبر: https://bit.ly/2xtZVPU