خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ: پس از گذشت چندماه از صعود قابل‌توجه قیمت ارز و به‌تبع آن قیمت کاغذ و مواد لازم برای چاپ کتاب، و گفتگوهایی که آن‌روزها با مدیران انتشارات‌های معین، سایان، به‌نگار و آشنایی درباره قیمت کاغذ، احتکار و مساله دلالی آن داشتیم، با مدیر انتشارات افراز درباره این مساله و وضعیت فعلی بازار کاغذ و چاپ کتاب صحبت کردیم.

افراز به مدت ۱۷ سال است که در بازار نشر کشور حضور دارد و بیشتر به چاپ کتاب‌های داستانی و آثار مربوط به هنرهای نمایشی مشغول است. شروع گفتگو با این ناشر با این جملات همراه بود که طی چندماه گذشته موفق به چاپ کتاب جدید یا عناوین تجدیدچاپی خاصی نشده است.

اعظم کیان‌افراز در توضیح بیشتر این مساله به خبرنگار مهر، گفت: طی ماه‌های گذشته نتوانسته‌ایم جز چند تعداد اندک، کتاب چاپ اول و تجدیدچاپی منتشر و عرضه کنیم. چون قیمت کاغذ و دیگر اقلامی که برای چاپ کتاب نیاز است، به قدری بالا  رفته که چاپ کتاب دیگر کاری غیرقابل تصور محسوب می‌شود.

وی افزود: تقریبا پس از نمایشگاه کتاب تهران، چندماهی به استراحت و آرامش بازار نشر می‌گذرد. چون تولیدات باقی‌مانده از زمان نمایشگاه تا یکی‌دوماه پس از اردیبهشت عرضه می‌شوند. اما از مردادماه و شهریور، فصل جدید چاپی بازار نشر شروع می‌شود و در مهرماه که دانشگاه‌ها باز می‌شوند، به اوج می‌رسد. نیمه دوم مرداد تا مهر اوج کار ماست و از مهرماه است که عناوین جدید و تجدیدچاپی‌مان را وارد بازار نشر می‌کنیم. از بهمن‌ماه هم که سعی می‌کنیم برای نمایشگاه کتاب تهران آماده شویم. این عرف بازار شده و به‌نظرم بیشتر ناشرها هم به‌ همین‌صورت عمل می‌کنند.

این ناشر در ادامه گفت: اما امسال با اتفاقی مواجه شدیم که باعث شده این عرف به هم بخورد. همزمان با بالا رفتن ارز، قیمت کاغذ هم لحظه به لحظه بالا رفت و نهایتا در آبان‌ماه به حدی رسید که غیرقابل تصور بود. ما کتاب‌هایمان را با کاغذ ۶۰ در ۹۰ هفتادگرمی اندونزی - یعنی کاغذ تحریر - چاپ می‌کنیم که دیدیم روند رو به رشدی دارد و قیمتش به بندی، ۲۴۰ هزار تومان رسید؛ یعنی کاغذی که سال گذشته، هر بند آن را با ۶۰ هزار تومان می‌خریدیم تا در بهمن و اسفند کتاب‌های مربوط به نمایشگاه را چاپ کنیم. در چندماهی که می‌خواستیم پس از مرداد امسال کار را دوباره شروع کنیم، دیدیم قیمت کاغذ هر روز نوسان دارد و نمی‌توانیم قیمت ثابتی برای کتاب‌ها برآورد کرد. دلیل این وضعیت این بود که نمی‌توانستیم هزینه تونر رنگی چاپخانه و دیگر ملزومات چاپ را محاسبه کنیم. نمونه‌اش این است که چاپخانه که تونر رنگی را برای نمایشگاه کتاب ۹۷،‌ ۹۰۰ هزار تومان خریده بود، در روزهای فعلی همین تونر را با قیمت ۴ میلیون تومان می‌خرد. وقتی با چاپخانه صحبت می‌کنیم به ما می‌گوید هزینه تونر را فقط به‌صورت نقد می‌پذیرم نه کارت بانکی. چون فروشنده هم همین‌طور با او حساب می‌کند. در چنین شرایطی که نمی‌توانستیم برآورد درستی از قیمت تمام‌شده کتاب داشته باشیم، کار را متوقف کرده‌ایم؛ چه در مورد چاپ اولی‌ها چه تجدیدچاپی‌ها. ترجیح‌مان بر این است که بازار به یک ثبات برسد. چون خرید کاغذ یا دیگر ملزومات با قیمت آزاد اصلا منطقی نیست. کاغذ دیگری که می‌توان از آن استفاده کرد، کاغذ بالک است که قیمتش خیلی بالاست.

افزار گفت: در چنین وضعیتی ما که تولید را متوقف کرده‌ایم. مخاطب هم در مضیقه قرار می‌گیرد. از طرف دیگر، چون دیگر چاپ افست معنی ندارد، چاپخانه‌ها رو به چاپ دیجیتال آورده‌اند. این مساله‌ای است که چندسالی است در کشورمان با آن روبرو هستیم. درست است که دستگاه‌های خیلی پیشرفته‌ای در زمینه چاپ دیجیتال آمده اما به هر صورت باید کیفیت خوب داشته باشد و به همین دلیل از مواد وارداتی استفاده می‌شود. در نتیجه قیمت چاپ دیجیتال هم بالا رفته و هزینه زیادی می‌طلبد.

مدیر انتشارات افراز درباره وضعیت فعلی بازار کتاب و عرضه آن گفت: شرایط بحرانی است. وقتی گرانی و مسائلی از این دست پیش می‌آید، فرهنگ پیش از دیگر حوزه‌ها آسیب می‌بیند و محصولاتش از سبد خانواده‌ها خارج می‌شود. به‌نظرم متولیان امر باید هرچه زودتر شتاب کنند و برای برون‌رفت کتاب و مطبوعات کشور از این وضعیت کاری کنند. طی چند ماه گذشته فقط بازار نشر نیست که تحت‌الشعاع قرار گرفته است. البته یکی از خبرهای خوب در این چندوقت این بود که شرکت تعاونی ناشران با معاونت فرهنگی وزارت ارشاد، کارگروه کاغذ را به راه انداختند. به این ترتیب تعدادی از ناشران ثبت‌نام کرده و کاغذ گرفتند. این خبر را هم دیدم که خطاب به ناشران گفته بودند با کاغذ بندی ۲۶۰ هزار تومان کتاب چاپ نکنید، چون دولت بنا دارد با ارز دولتی کاغذ وارد کند. اما مساله این‌جاست که با وجود این اخبار و بیان این‌که کاغذ در فهرست کالاهای اساسی قرار گرفته، طی ماه‌هایی که گذشت، کاغذ دست دلال‌ها بود و با هر نرخی که می‌خواستند، قیمت را بالا و پایین می‌کردند. حتی وقتی که قیمت دلار و یورو پایین آمد، قیمت کاغذ افت چندانی نداشت. البته صحبت‌هایی شد که گویی قیمت کاغذ به‌طور جهانی افزایش داشته است. اما در کشور ما این احتکار و دلالی‌ها مشکل‌آفرین شده است. اگر دست دلال‌ها کوتاه شود و کاغذ به ناشرهایی که دارند به‌طور جدی کار می‌کنند برسد، به‌نظرم بهبودی در فضا ایجاد شود و رونق گذشته به بازار نشر برگردد.

وی در ادامه گفت: نشر دیگر دیجیتال شده و تیراژ پایین آمده. ما ناشران هم ناچاریم با چاپخانه به‌صورت نقدی تسویه کنیم چون او هم دارد ملزوماتش را به‌صورت نقدی خریداری می‌کند. بنابراین نمی‌توانیم با چک مدت‌دار تسویه کنیم. اما کتاب را که به بازار می‌فرستیم، از پخشی‌ها چک‌های ۷ و ۸ ماهه می‌گیریم. پخشی‌ها هم از ۴۰ درصدی که ناشر به آن‌ها تخفیف می‌دهد، ۲۵ تا ۳۰ درصد را به کتابفروشی‌ها می‌دهند. چنین رویه‌ای در یکی‌دو دهه اخیر عرف بوده است. یعنی چک ۸ تا ۱۰ ماهه برای ۴۰ درصد،‌ براساس فروش کتاب. یعنی کتاب ناشر را به‌صورت امانی می‌گیرند. از طرفی ناشر هم سرمایه محدودی دارد. چون امکان فروش نقدی نداریم، به نظر می‌رسد اگر وضعیت به همین شکل ادامه پیدا کند، اتفاقات خوشایندی در انتظارمان نباشد و صنف نشر هم مثل خیلی از اصناف دیگر حذف می‌شود. تنها یک‌سری از ناشران باقی‌ می‌مانند که شرایط برای آن‌ها هم چندان آسان نخواهد بود.

افراز درباره راهکار پیشنهادی خود برای برون‌رفت از وضعیت فعلی گفت: باید در عرصه تولید و توزیع توازن ایجاد شود. ناشر، کتابفروش و موزع، سه‌ضلع اصلی مثلثی هستند که این توازن در گروی تعادل آن است. اگر این ۳ ضلع نتوانند به یک تجدیدنظر یا وحدت برسند، آینده خوب و روشنی برای بازار کتاب متصور نیستم. به‌ هر صورت کاغذ یکی از موارد مورد نیاز ماست. اگر هم فراهم باشد، باید دیگر ملزومات را برای چاپ کتاب فراهم کرد که قیمت‌شان خیلی بالاست. وقتی قیمت کاغذ به بندی ۲۴۰ هزار تومان رسید، قیمت کتاب آن قیمتی نبود که مخاطب آن را بخرد. به همین دلیل نتوانستیم پاییز امسال، مانند پاییز سال‌های گذشته کتاب چاپ کنیم. یعنی تعداد عناوینی که از نمایشگاه امسال تا امروز چاپ کرده‌ایم، به ۱۰ عنوان نمی‌رسد.

این ناشر در پایان گفت: برای برون‌رفت از چنین وضعیتی همه باید دست به دست هم بدهند. ضمن‌ این‌که نباید فراموش کنیم که بحث کتاب صوتی نباید با بحث چاپ کتاب مکتوب و کاغذی خلط شود. هرکدام از این دو، جایگاه خود را دارند. کتاب کاغذی باید همچنان تولید شود.